عوامل ایجاد کننده رشد کم فک پایین

درمان ناهنجاری ناشی از رشد زیاد فک پایین و علل آن

رشد کم فک پایین یکی از ناهنجاری هایی است که ممکن است در بسیاری از کودکان بروز کند. گاهی اندازه فک به قدری کوچک است که غذا خوردن کودک یا نوزاد را با مشکل مواجه می کند. رشد کم فک پایین که به آن میکروگناتیا نیز می گویند، معمولا با رشد کودک اصلاح می شود. اما در بسیاری از موارد نیز رشد فک پایین نرمال نبوده و کمتر از میزان عادی است. این مشکل می تواند ناشی از برخی اختلالات و سندرم های ارثی باشد. در این ناهنجاری به دلیل اینکه فضای کافی برای رشد دندان ها وجود ندارد، دندان ها به درستی تراز نشده و دچار به هم ریختگی می شوند. بنابراین کودکان مبتلا به این مشکل در نوجوانی یا بزرگسالی باید به ارتودنسی مراجعه کنند.

عدم تقارن و همپوشانی فک ها

عوارض و پیامد های رشد کم فک پایین برای کودکان مبتلا به این ناهنجاری به طور کلی نگران کننده نیست. اما بسته به شدت بیماری، سرعت تشخیص آن و نحوه درمان آن می‌تواند پیامد های متفاوتی داشته باشد. ممکن است بسته به رشد و تکامل فک کودک، جراحی های مختلفی لازم باشد. تشخیص زودهنگام و نظارت مداوم، به پزشکان کمک می کند تا بهترین زمان را برای درمان مناسب تعیین کنند.

هیپوپلازی یا رشد کم فک پایین

رشد کم فک پایین یا هیپوپلازی فک پایین، حالتی است که در آن فک پایین نسبت به فک بالا دارای اندازه کوچکتری است. در این حالت دندان های بالایی فرد دچار بیرون زدگی می شوند. علاوه بر جنبه زیبایی، مشکلات دیگری نیز برای افراد مبتلا به هیپوپلازی فک پایین به وجود می آید مانند مشکل در تکلم و صحبت کردن، مشکلات بلع، مشکلات تنفسی مخصوصا در هنگام خواب. این بیماری معمولا در کودکان و به صورت مادرزادی بروز می کند و اغلب دلایل ژنتیکی وارثی دارد.

کوچک بودن فک پایین در نوزادان

علل رشد کم فک پایین

میکروگناتیا می تواند ارثی باشد (از طریق ژن ها منتقل شود) یا در اثر یک جهش ژنتیکی ایجاد شود. در موارد نادر، علت میکروگناتیا ناشناخته است. میکروگناتیا ممکن است به دلیل سندرم های ژنتیکی باشد، از جمله: سندرم فریاد گربه ای، سندرم هالرمن استری، سندرم مارفان، سندرم پیر رابین، پروگریا ( پیری زودرس در کودکان )، سندرم راسل-سیلور، سندرم سکل، سندرم اسمیت لملی اوپیتز، سندرم تریچر-کالینز، تریزومی 13، تریزومی 18، سندرم ترنر و … . میکروگناتیا در نوزادانی که با شرایط ژنتیکی خاصی مانند سندرم های ذکر شده به دنیا می آیند، شایع است. گاهی اوقات به صورت یک جهش ژنتیکی تصادفی رخ می دهد. افراد ممکن است در مراحل بعدی زندگی به میکروگناتیا مبتلا شوند، اگرچه این حالت کمتر رایج است. میکروگناتیا در بزرگسالان معمولاً به دلیل تروما (مانند شکستگی یا دررفتگی فک) یا آنکیلوز (سفتی) مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) رخ می دهد.

سندرم های مرتبط با میکروگناتیا

چندین سندرم وجود دارد که رشد کم فک پایین را به عنوان یک علامت دارد، از جمله:

سندروم پیر رابین : در این بیماری مادرزادی که یکی از علائم آن رشد کم فک پایین است، رشد جنین در رحم متوقف می شود. در این بیماری رشد کم فک موجب به عقب رانده شدن زبان شده و از بسته شدن کام جلوگیری کند و شکاف کام ایجاد کند. پیر رابین یکی از شایع ترین بیماری های مرتبط با میکروگناتیا است که در هر 8500 تولد یک بار اتفاق می افتد. این بیماری داری درجه بندی بوده و از موارد خفیف تا شدید را در بر می گیرد.

کودک مبتلا به سندرم پیر رابین و کوچک بودن فک پایین

سندرم تریچر کالینز : این سندرم باعث می شود نیمه پایینی سر از جمله فک، کام، استخوان گونه و دهان رشد نکنند. در این بیماری علاوه بر رشد کم فک پایین ممکن است چشم ها و گوش ها نیز تحت تاثیر قرار گیرند. تریچر کالینز ممکن است از هر 10000 کودک یک بار اتفاق بیفتد بنابراین یک بیماری نادر محسوب می شود.

سندرم استیکلر: کودکان مبتلا به سندرم استیکلر کلاژن غیرطبیعی دارند و کلاژن یک پروتئین فیبری است که بافت‌های بدن را به هم متصل و پشتیبانی می‌کند. وجود کلاژن غیر طبیعی موقعیت صورت، گونه، چشم ، گوش و رشد فک ها را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث کوچک شدن چهره از جمله فک پایین می گردد. سندرم استیکلر ممکن است از هر 7500 نفر یک بار رخ دهد، اما بسیاری از موارد آن تشخیص داده نمی شوند.

میکروزومی همی فاسیال: در این بیماری که موجب رشد کم فک پایین میگردد، یک طرف صورت به درستی رشد نمی کند. میکروزومی همی فاسیال شایع ترین نقص مادرزادی صورت (به غیر از شکاف لب و کام) است. از هر 4000 تولد یک بار اتفاق می افتد. این بیماری با نام‌های متعدد دیگری مانند میکروزومی کرانیوفاسیال نیز شناخته می‌شود.

کوچک بودن فک در کودکان

علائم و راه های تشخیص

تشخیص رشد کم فک پایین در کودکان ابتدا با معاینه فیزیکی کامل دهان صورت می گیرد. در موارد شدید این ناهنجاری، تشخیص از طریق معاینه فیزیکی امکان پذیر است. در بسیاری از موارد نیز نیاز به بررسی بیشتر می باشد. سایز آزمایشات برای تشخیص اندازه فک شامل اشعه ایکس فک و اشعه ایکس جمجمه می باشد. بسته به علائم، کودک ممکن است نیاز به انجام آزمایشات ژنتیکی برای تشخیص بیماری ارثی نیز باشد. علائم رایج میکروگناتیا در نوزادان و کودکان عبارتند از  تنفس پر سر و صدا. آپنه خواب یا سایر مشکلات تنفسی، مشکل در تغذیه، افزایش وزن ضعیف، ناتوانی در خوابیدن. میکروگناتیا در بزرگسالان می تواند منجر به آپنه انسدادی خواب شود. برخی از افراد برای کاهش علائم از دستگاه CPAP استفاده می کنند. در حالی که برخی دیگر ممکن است به بریس یا جراحی فک اصلاحی نیاز داشته باشند.

درمان رشد کم فک پایین

در برخی موارد، رشد کم فک پایین به خودی خود بهبود می یابد. اگر قرار باشد رشد کم فک پایین به خودبخود رفع شود، تا 18 ماهگی نوزاد باید رخ دهد. درمان‌های غیر جراحی و جراحی برای میکروگناتیا وجود دارد. اینکه کدام درمان برای کوک مناسب تر است، بستگی به شدت بیماری و شرایط کودک دارد. رایج ترین درمان های غیرجراحی میکروگناتیا عبارتند از:

پوزیشن درمانی : نحوه خوابیدن کودک می تواند تا حد زیادی علائم این ناهنجاری را کاهش دهد. قرار گرفتن در موقعیت و پوزیشن مناسب خواب، موجب کمک به باز نگه داشتن مجرای تنفسی کودک می شود.

لوله نازوفارنکس : این دستگاه به سوراخ بینی کودک وصل و از طریق مجرای بینی موجب باز ماندن راه تنفسی کودک می گردد.

دستگاه CPAP: این دستگاه موجب ایجاد فشار مثبت شده و هوا را از طریق یک لوله و به داخل ماسکی که روی بینی کودک قرار می گیرد می فرستد. این فشار مداوم هوا، راه هوایی کودک را باز نگه می دارد.

درمان میکروگناتیا با جراحی

اگر گزینه‌های غیر جراحی کارساز نبود، ممکن است جراحی میکروگناتیا ضروری باشد. درمان های جراحی عبارتند از:

جراحی چسبندگی زبان (فرنکتومی) : هنگامی که کودک به دلیل رشد کم فک پایین، قادر به تکلم و یا عمل بلع نیست، این جراحی می تواند کارساز باشد. در این روش، جراح پایه زبان کودک را در موقعیت مطلوب تری قرار می دهد تا راه هوایی او را مسدود نکند.

بزرگ کردن فک پایین با جراحی

استخوان سازی پرتی فک پایین (MDO) : این روش شامل افزایش استخوان فک پایین کودک برای باز کردن راه هوایی او با جراحی است.

تراکئوستومی : این روش برای موارد نادر در نظر گرفته شده است، این روش یک سوراخ از طریق گردن و در نای او ایجاد می کند. این کار موجب جلوگیری از انسداد راه هوایی می شود.

 

سخن پایانی

ما در این مقاله به بررسی عوامل ایجاد کننده رشد کم فک پایین پرداختیم. در صورت هرگونه سوال و یا ابهام  هم اکنون با همکاران و دوستان ما از وب سایت  خانم دکتر پروین خرازی، در ارتباط باشید.

همچنین برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره به مطب دکتر پروین خرازی مراجعه کنید.

ممنون که با ما همراه بودید.